شعاعي از خورشيد

سينما، ابزاري است كه تاكنون بسياري از قابليت ها و استعدادهايش كشف نشده است. هر از گاهي فيلمسازاني تلاش مي كنند تا با آثاري تجربي يا متفاوت به اين گنجايش هاي نايافته دست پيدا كنند. البته اغلب اين تجربيات محتوم به شكست بوده اند.
در سينماي ايران نيز به خصوص طي سال هاي پس از انقلاب، تلاش هايي صورت گرفت تا بلكه مفاهيم ديني و اسلامي در آثار سينمايي به نمايش درآيد. شهادت، ايثار، عبادت، عشق به خدا و انسان ها، مهرباني، عدالتخواهي و ... همه از مفاهيم اسلامي و شيعي هستند كه برخي فيلمسازها خواستند كه در فيلم هاي خود آنها را بازنمايي كنند. زيارت، يكي از گلواژه هاي فرهنگ شيعي است كه گرچه بين مردم ما جايگاه رفيعي دارد و شايد كمتر كسي باشد كه نسبت به آداب زيارت شناختي نداشته باشد، اما اين مضمون در سينماي ايران غريب است. رسول صدرعاملي كارگرداني است كه در سه گانه خويش نسبت به اداي دين به اين بخش از فرهنگ مذهبي كشورمان اهتمام كرده است. «شب»، «هر شب تنهايي» و «در انتظار معجزه» سه گانه يا به اصطلاح سينمايي تريلوژي اين كارگردان درباره زيارت است. «هر شب تنهايي» سال گذشته اكران شد و قسمت اول اين سه گانه يعني «شب» چند روزي است كه در سينماهاي كشورمان به نمايش درآمده است.
فيلم «شب» نيز مانند اغلب آثار با موضوعات ديني متكي بر درون مايه تحول است؛ گروهباني كه در مسير تحويل يك مجرم، ناچار يك شب را در مشهد مي گذراند. حضور در حرم امام رضا(ع) زمينه اي مي شود براي تحول شخصيت هاي اين فيلم.

Image Detail


اين فيلم فاقد پيچيدگي هاي روايي و تصويري است و خيلي ساده داستاني را با الهام از آنچه در ادبيات كهن ايراني درباره قرار گرفتن افراد ناباب در فضاهاي روحاني و تحول آنها خلق شده، تعريف كرده است. مهم ترين ويژگي فيلم اين است كه براي دقايقي مخاطب خويش را وارد فضاي زيبا و ملكوتي حرم امام هشتم(ع) مي كند و به شوق لبريز او پاسخ مي دهد.
فيلم «شب» با وجود برخورداري از روايتي ساده و گيرا اما فاقد گرماي لازم براي بازنمايي مفهوم عظيم و باشكوه زيارت است. البته اين مشكل قبل از اين فيلم، به زبان سينما بر مي گردد كه اساساً با موضوع هاي مادي و ملموس تطابق بيشتري دارد تا با معنويات، اما مي توان از همين حداقل هم براي روايت چنين مفاهيمي بهره برد. هم با نمايش تصاويري پرجلوه و خيره كننده از رخ داده هاي كمتر ديده شده در لابه لاي فضاي زيارت و هم از راه پرداخت قدرتمندتر درام، اما در فيلم «شب» نه جلوه هاي شگفت انگيزي از زيارت رسم شده و نه شاهد درام چندان قدرتمند و تكان دهنده اي هستيم.
ضمن اينكه قالب فيلم بيشتر از اينكه سينمايي باشد، تلويزيوني است. همچنين شخصيت پردازي فيلم چندان تعميق نيافته است. شايد دليل اين موضوع اين باشد كه طراح اوليه و نويسنده فيلمنامه خودشان پيوند چندان عميقي با اين موضوع نداشته اند. براي ترسيم مفاهيم قدسي، تنها نمي توان به تكنيك و چم و خم درام متكي بود، بلكه خود هنرمند هم بايد داراي تجربه ديني و معنوي باشد.
فيلم «شب» با وجود بسياري از ضعف ها و كاستي ها، اما توانسته شعاعي از نور آستان امام هشتم(ع) را بتاباند. به جز اين، آغازگري فيلم در پرداختن به مضمون شريف و غني زائر و زيارت در سينما نيز جاي تقدير دارد.

این مطلب در هفته نامه صبح صادق منتشر شده است.