نگاهی به انیمیشن محبوب این روزهای سینمای ما
شاهزاده روم آخرالزمانی و نبرد با پرنسس های غربی
انیمیشن «شاهزاده روم» نمونه ای موفق از تلفیق فرهنگ و باورهای دینی با ابزار مدرن است. این انیمیشن پس از موفقیت در جشنواره فیلم فجر، در کشور لبنان به نمایش عمومی درآمد و توانست به یکی از پرفروش ترین فیلم های سال های اخیر آن کشور تبدیل شود.
به قلم: آرش فهیم
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس، انیمیشن «شاهزاده روم» نمونه ای موفق از تلفیق فرهنگ و باورهای دینی با ابزار مدرن است. یکی از چالش های فرهنگی امروز جامعه ایران، سیطره رسانه های تکنولوژیک و جدید است؛ رسانه هایی همچون نرم افزارهای تلفن همراه، شبکه های اجتماعی، بازی های رایانه ای، شبکه های ماهواره ای و ... که مولود دنیای غرب و مولد فرهنگ مدرنیته هستند. اما تجربه نشان داده که با تسلط تکنیکی و شناخت عمیق و دقیق قابلیت های این ابزارها، می توان آن ها را در خدمت آرمان های اخلاقی و فرهنگ دینی درآورد.
انیمیشن هم یکی از همین رسانه های جدید است که از یک بازی و سرگرمی کودکانه فراتر رفته و به عنوان زبان کارآمد ترسیم مفاهیم عمیق و پیچیده استفاده می شود. شکل و شمایل فانتزیک و توانایی مجذوب ساختن ذهن و روح مخاطب و همچنین امکان خلق تصاویر و صحنه هایی که توسط فیلم نمی توان ساخت، انیمیشن را به رسانه ای قدرتمند و تأثیرگذار برای بیان و انتشار ایده ها و افکار تبدیل کرده است. همین ویژگی ها سبب شده تا دستگاه های ایدئولوژیک حاکم بر جهان نهایت استفاده را از انیمیشن ببرند. تا آنجا که هر سال، ده ها انیمیشن با لایه های محتوایی خاص و جهت دار در هالیوود ساخته می شود. انیمیشن هایی که هم به ذهنیت مخاطب جهت می دهند و هم به آموزش سبک زندگی می پردازند.
با این حال، هنوز هم در کشور ما قدرت انیمیشن آنچنان که باید و شاید شناخته نشده است. درحالی که در همه جشنواره ها و مراسم سینمایی و تلویزیونی مطرح جهان، جایزه ای هم برای انیمیشن طراحی شده است، در جشنواره های ما چنین جایزه ای وجود ندارد. مثلا در مراسم اسکار، هر سال علاوه بر جوایزی که به فیلم ها و بازیگران اعطا می شود، یک جایزه هم به بهترین انیمیشن سال از نگاه آکادمی اسکار می دهند. اما جشنواره فیلم فجر به عنوان معتبرترین و بزرگ ترین جشنواره سینمایی در ایران، هنوز هم از حضور انیمیشن در بخش اصلی خود امتناع می کند. به طوری که در جشنواره فیلم فجر گذشته با اینکه انیمیشن «شاهزاده روم» از سطح متوسط انیمیشن هایی که تاکنون در ایران ساخته شده اند بالاتر بود، اما مجبور شد که به حضور در بخش غیررسمی و خارج از مسابقه این جشنواره قناعت کند. هر چند که موضوع جدید و ساختار مبتکرانه این اثر بر محدودیت های جشنواره فیلم فجر غلبه کرد و هیئت داوران سی و سومین جشنواره فیلم فجر را واداشت تا به این اثر، دو جایزه بدهند.
آنچه درباره این انیمیشن اهمیت دارد این است که با همت و همکاری گروهی از هنرمندان جوان انقلابی و متدین ساخته شده است. کارگردان «شاهزاده روم» یک جوان 33 ساله با نام «هادی محمدیان» است. هنرمندی که قبلا هم با انیمیشن کوتاه «پرواز تا بی نهایت» در دومین دوره جشنواره فیلم عمار موفق به دریافت جایزه و نشان دادن استعداد و توانایی خود شده بود. این انیمیشن پس از موفقیت در جشنواره فیلم فجر، در کشور لبنان به نمایش عمومی درآمد و توانست به یکی از پرفروش ترین فیلم های سال های اخیر آن کشور تبدیل شود. عراق، بحرین، عربستان، ساحل عاج و کویت هم مقصدهای بعدی «شاهزاده روم» بودند. این کارتون، سپس در سینماهای ایران اکران شد. با اینکه این انیمیشن از سرگروهی در اکران محروم ماند و این به معنای محدودیت تعداد سینماهای نمایش دهنده است اما با استقبال خوب تماشاگران مواجه شد به طوری که در صدر جدول فروش اکران فصل پاییز قرار گرفت. اما موفقیت «شاهزاده روم» در همین حد باقی نماند. این کارتون ایرانی با کمک و واسطه لبنان (شاهزاده روم، محصول مشترک ایران و لبنان است) توانست به برخی از سینماهای انگلستان هم راه یابد. به گفته تهیه کننده این أثر، شاهزاده روم در دو هفته نمایش خود در چهار سینمای کشور انگلیس، در همه سانس ها با سالن پر از تماشاگر به نمایش درآمد.
موفقیت «شاهزاده روم» دو دلیل دارد: اول محتوای خاص و متفاوت و دوم ساختار قوی و زیبا.
درباره محتوای «شاهزاده روم» باید گفت که این انیمیشن، فضای روایی غالب در عرصه انیمیشن جهان را می شکند و طرحی نو را به مخاطب خود نشان می دهد. موضوع غالب بر اکثر انیمیشن های سینمایی در دنیا را ماجراهای آخرالزمانی تشکیل می دهد. آثاری چون «6 قهرمان بزرگ»، «داستان اسباب بازی ها»، «وال ای»، «پشت و رو» و ... مهم ترین انیمیشن های چند سال اخیر جهان محسوب می شوند، اما تصویر و تصور همه این آثار از آخرالزمان، آلوده به پندارهای خرافی و انگاره های صهیونیستی است. از این نظر اما «شاهزاده روم» به نیاز انسان ها برای شناخت بهتر تفکر اصیل و حقیقی آخرالزمانی کمک می کند. چراکه داستان آن به منجی واقعی تاریخ بشریت مربوط می شود.
همچنین موضوع دیگری که در خیلی از انیمیشن های مطرح تاریخ سینما به تصویر کشیده شده است، پرنسس هاست. والت دیزنی، احیا کننده اسطوره پرنسس ها در عرصه انیمیشن بوده است. کارکرد فرهنگی و اجتماعی این نوع کارتون ها این است که شخصیت و سبک زندگی زن غربی را به دختران آموزش می دهد.«سیندرلا»، «زیبای خفته»، «سفید برفی»، «پری دریایی» و... مهم ترین کارتون های تاریخ با محوریت پرنسس ها هستند. اما «شاهزاده روم» نوع متفاوتی از پرنسس را به جامعه بشری معرفی می کند. بزرگی پرنسس این کارتون، نه به خاطر ازدواج با شاهزاده ها یا چهره زیبا، بلکه به خاطر منش و شخصیت پاک اوست. شخصیت بزرگ این زن باعث می شود که در میان همه انسان ها، او به عنوان مادر بزرگ ترین انسان تاریخ و منجی آخرالزمان انتخاب شود.
ویژگی دوم «شاهزاده روم» ساختار قوی و گرافیک تصویری خوب و پرجاذبه این انیمیشن است. انیمیشن ها باید دارای یک تناقض باشند. یعنی هم فانتزیک باشند و هم باورپذیر. فانتزی، یعنی غیرواقعی بودن، اما آنچه سبب برتری یک انیمیشن می شود، این است که مرز بین خیال و واقعیت را از بین می برد. انیمیشن خوب، هم باید به شدت فانتزیک و تخیلی باشد و هم دنیای خیالی آن، واقعی و باورپذیر به نظر برسد. «شاهزاده روم» هم تاحدودی از این ویژگی دشوار و پیچیده برخوردار است. این أثر، بدون اینکه به ورطه اغراق و تحریف واقعیت بیفتد، داستان و موضوع را به زبانی بیان می کند که به فانتزی نزدیک است. بنابراین می تواند ذائقه بچه ها را برآورده کند. استفاده از طنز، اتفاقات غیر معمول در دنیای واقعی، بخشیدن شخصیت انسانی به حیوانات و ... ازجمله این ترفندهاست. البته فقدان برخی از سیستم های پیشرفته تصویرپردازی، برای «شاهزاده روم» محدودیت هایی ایجاد کرد. هم اکنون انیمیشن های غربی با کیفیت تصویری 8k پردازش می شوند، اما با دستگاه های موجود در ایران، حداکثر کیفیت ممکن full HD است.
به طور کلی «شاهزاده روم» یک گام بلند در راه پیشرفت هنرهای جدید و تکنولوژیک ، بدون آلوده شدن به فرهنگ و انگاره های مدرن است. اتفاق مهمی که با پیشاهنگی هنرمندان و تکنسین های جوان انقلابی و متدین رخ داده است.
