گفت و گو با محمدتقى فهيم دبير جشنواره فيلم اصلاح الگوى مصرف
تبليغ عدالت در رسانه ها به اصلاح الگوى مصرف مى انجامد
اشاره: جشنواره فيلمنامه و فيلم كوتاه با موضوع اصلاح الگوى مصرف با حمايت موسسه فرهنگى هنرى شهيد آوينى ۲۵ آذر ماه برگزار مىشود.فراخوان اين جشنواره در دو بخش حرفهاى و آماتور با محورهايى چون آموزش، انرژى، مواد غذايى، ارتباطات، رفتارها و عادتهاى اجتماعى، بهرهورى از عمر، تربيت، فرهنگ انتظار، محيط زيست، فرهنگ و هنر و...به تازگى اعلام شده است.به مناسبت برپايى جشنواره به سراغ محمد تقى فهيم دبير آن رفتهايم تا از چند و چون آن باخبر شويم.
چه انگيزهاى سبب شد تا به فكر برگزارى جشنوارهاى با موضوع اصلاح الگوى مصرف بيفتيد؟
- اعلام سال اصلاح الگوى مصرف از سوى مقام معظم رهبرى، وظيفه تمام نهادها و ارگانهاى دولتى و خصوص را در اين رابطه سنگين مىكند.
طبعا تحقق محتواى مورد نظر مقام معظم رهبرى بيش از همه بر عهده نهادهاى فرهنگى است؛ چرا كه مبارزه با هر كج روى يا نهادينه كردن هر امرى اجتماعى، اقتصادى و غيره در سطح ملى در درجه اول نيازمند بسيج فرهنگى است. در اين راستا موسسه فرهنگى هنرى شهيد آوينى به دليل ماموريت محوله آن در حوزه فرهنگ، قاعدتا مىبايستى در چارچوب اهداف محتوايى در نظر گرفته شده در سال اصلاح الگوى مصرف، قدمهايى بر مىداشت كه چون بخش اعظم فعاليتهاى اين موسسه در زمينه توليد و حمايت سينمايى قرار دارد، مصلحت را در اين ديد كه جشنوارهاى با موضوع و محتواى مورد نظر برگزار كند.اما آنچه در اين فرآيند مهم است اينكه هم بودجه اصلى آن از مجارى پرداختى مردم نباشد و علاوه بر اين چگونگى كيفيت و تاثير گذارى جشنواره هم مهم است. متاسفانه جشنوارههاى دوره اصلاحات غالبا يعنى به غير از جشنوارههاى فجر- به جاى جريانسازى به نفع سينماى بومى و كشف استعدادها، يك جورى مصداق هنر براى هنر بودند. يعنى صرف برگزارى جشنواره كفايت مىكرد. براى همين شاهديم كه با تمام آن هزينهها و جشنوارهها نه تنها ما سينماى خوبى نداريم، بلكه سال به سال دريغ از پارسال شده است.
اصلا چرا جاى دور برويم ، همين چند روز پيش جشنواره فيلم كودك در همدان برگزار شد و ديديم كه هيچ اتفاق برجستهاى در آن نيفتاد. از بزرگداشتهايش بگيريد تا فيلم برگزيده كه فيلمى متعلق به جشنواره فجر گذشته بود و دوباره اين جشنواره هم از آن تغذيه كرد و خودش چيزى در چنته نداشت.
به نظر مىرسد از پاسخ به سوال دور افتاديد، بگوييد كه جشنواره اصلاح الگوى مصرف چه وضعيتى خواهد داشت؟
- ببينيد، قرار نيست كه اين جشنواره همه مسائل فرهنگى كشور و مشكلات سينما را حل كند. اين جشنواره با بودجه يك چهارم توليد يك فيلم معمولى برپا مىشود و متاثر از آموزههاى دينى كه متوليان موسسه و برپا كنندگان جشنواره سرلوحه عمل خود قرار دادهاند ما انشاءالله با حداكثر صرفهجويى به اختتاميه خواهيم رفت. از آنجا كه بر اين باوريم كه هيچ وسيلهاى مانند سينما در فرهنگسازى و نهادينه كردن اتفاقى موثر نيست، لذا محتواى فراخوان ما پيرامون اين تاثيرگذارى است. علاوه بر تمام اين موارد جشنواره يك ميدان رقابت هم هست. لذا بر اين باوريم كه انشاءالله با لبيك جوانان به فراخوان ما ،استعدادهاى جديد شناسايى و در حد وسع ما مورد حمايت قرار خواهند گرفت.
فيلمهاى سينمايى و تلويزيونى چگونه مىتوانند به اصلاح الگوى مصرف كمك كنند؟
- سينما را موثرترين هنر و تلويزيون را فراگيرترين رسانه ناميدهاند .اگر قايل به اين باشيم (كه هستيم) كه سينما و تلويزيون هم از جنبه هنرى و هم با رويكرد رسانهاى بيشترين كاركرد در فرهنگ سازى را دارند، پس خروجى آنها كه با چه موضوع و محتوا و فضاهايى باشد، اصلىترين ابزار تاثير در زمينه اصلاح الگوى مصرف هستند.
***
متاسفانه پس از جنگ و از دهه هفتاد كه جامعه ما تحت مديريتى با شعار تعديل اقتصادى و تشويق مردم به مصرفگرايى رو به رو شد، رسانهها به ويژه تلويزيون و سينما هم نه تنها وظيفه مردمدارى خود را ادا نكردند، بلكه به پيروى از سياستمداران و برنامهريزان دولتى، تبليغ و ترويج مصرف بيشتر را پيشه خود ساختند.
به طورى كه ديگر در حداقل برنامهها هم اثرى از واقعيتهاى زندگى مردم وجود نداشت. همه آدمهاى آثار تصويرى، دور ميزهاى عريض و طويل، با چند جور غذا مىنشستند و در ميان پذيرايىهاى وسيع و درون مبلهاى گرانقيمت مىلوليدند و به كمتر از ماشينهاى مدل بالا قانع نبودند. دختر و پسر جوانى را در قصهها و فيلمها نمىديديم كه با امكانات معمولى زندگى مشتركشان را شروع كنند و بدتر از اينها، ديگر كمتر فيلمى با قصههايى توأم با نقد مفاسد اجتماعى و رويكرد عدالتخواهانه ساخته مىشد. بنابراين مخاطبان شهرهاى مرزى و يا روستاهاى فقرزده و ديگر نقاطى كه با فقر دست و پنجه نرم مىكردند، با تاثير از نمايشهاى تلويزيونى و سينمايى، قربانيانى مىشدند كه سر از حاشيههاى تهران در مىآوردند تا خود قربانى بگيرند.در حالى كه مىبايد عكس اين اتفاق مىافتد و اگر مديريت دولتى راه ناثوابى را براى رضايت سرمايهداران نوكيسه فاقد تعهد اتخاذ كرده بود، رسانهها و خصوصا رسانه ملى مىبايست با نقد اين سياستها، مردم را هر چه بيشتر با الگوهاى زندگى سالم آشنا مىساخت. اسراف يك گناه كبيره است و همان قدر مذمت شده كه فقر شده است. تبليغ عدالت اصلىترين راه و روش هر رسانهاى بايد باشد خلاصه اينكه سينما و تلويزيون و ديگر رسانههاى مكتوب و الكترونيكى در راستاى درست مصرف كردن وظيفهاى بس سنگين بر دوش دارند.
چه تدابيرى انديشيدهايد كه اثرات اين جشنواره استمرار يابد؟
- بىشك اثرات جشنواره در آثار رسيده به آن است. ما اميدواريم كه هنرمندان حرفهاى و جوان به بضاعت پايين ما در اهداى جوايز توجهى نكنند و به عنوان يك وظيفه ملى و تعهد هنرى، انگيزهها و خلاقيت خود را صرف توليد فيلمنامه و فيلمهايى با رويكرد اصلاح الگوى مصرف كنند. ما هم انشاءالله بنا داريم كه علاوه بر جوايز، در حد توانمان، حمايتهاى معنوى مختلفى را نسبت به آنها صورت دهيم كه مىتوان به معرفى آنها به مراكز مختلف خريد و پخش اثر، مخصوصا تلويزيون اشاره كنم. لوحهاى تقديرى را مدنظر داريم كه اهدا كنيم و كتابى كه اسامى و كارنامه تمام هنرمندان بارتبههاى بالا را در آن منتشر خواهيم كرد.
باتوجه به توضيح بالا كه گفتيد بودجههاى فرهنگى بايد افزايش يابد، آيا با توجه به بودجه پايينى كه به جشنواره شما اختصاص دادهاند، بنا نداريد مانند ديگر جشنوارهها جذب اسپانسر كنيد؟
- ما چون جشنواره اصلاح الگوى مصرف هستيم، طبعا نمىتوانيم از هر جايى حمايت جذب كنيم. بودهاند شركتها و مراكزى كه با انتشار خبر جشنواره اعلام كمك كردهاند، اما آيا شركتى كه خود عامل مصرفگرايى در كشور است، به صرف داشتن پول بايد بتواند فضاى جشنواره را در راستاى اهداف تبليغى خود تسخير كند؟فلان بانك و صندوق مالى و كالاى تصويرى و غيره كه در طول سال دستگاههاى پخش 50-60 اينچى هديه مىدهند خيلى مايل هستند كه چنين جشنوارهاى را به محل تبليغات خود تبديل كنند؛ ولى ما با توجه به باورهاى دينى و اهداف متوليان جشنواره، علىرغم نياز خود، از پذيرش چنين كمكهايى سرباز زديم. با تمام اين مسائل اما حمايت نهادها و وزارتخانههاى دولتى را خواهانيم. خوشبختانه وزارت نيرو يكى از جاهايى است كه قرار است از ما حمايت كند و اميدواريم ديگر وزارتخانههايى كه با آفت مصرف زدگى در خروجى خود رو به رو هستند نيز دست ما را بگيرند.
جشنوارههاى موضوعى، خود عامل اسراف و ريخت و پاش بودهاند ،آيا برگزارى يك جشنواره با موضوع اصلاح الگوى مصرف نقض غرض نيست؟
- در اين رابطه چند مساله و مورد مهم مطرح است. قبل از هر توضيحى اين را بگويم كه معتقدم اصلاح الگوى مصرف، يعنى قرار است هزينهها درست مصرف شود. اما در مورد سوال شما در درجه نخست، همچنان كه در سوال شما هم ذكر شده، چنين جشنوارههايى «بودهاند»، يعنى طى دورههاى اخير و مديريت دولت اصولگرا، تقريبا تمام جشنوارههاى موضوعى با ريخت و پاش بالا، تعطيل شدند و اگر قرار بود جشنوارهاى برپا شود، بايد از بودجههاى ديگرى - به ويژه در بخش خصوصى و با حمايتهاى دولتى - برپا مىشد. چرا كه به واقع در دوره اصلاحات آن قدر جشنوارههاى موضوعى با بودجههاى هنگفت برگزار شد، كه نگاه منفى همه را در پى داشت. خود من در آن دوره به جشنوارهاى رفتم كه نزديك به دو ميليارد هزينه براى آن صرف شده بود، اما شهرها و روستاهاى همان استانى كه اين جشنواره در آن برگزار مىشد، با مشكل آب و برق رو به رو بودند. به طورى كه متاسفانه فقط هفتهاى يك تانكر آب داشتند و چند ساعت برق به آنها مىرسيد. بنابراين بنده در تمام آن سالها يكى از منتقدان جدى برگزارى چنين جشنوارههايى بودم، اما اين همه بدان معنا نيست كه ما نبايد كار فرهنگى بكنيم، طبعا برپايى هر جشنوارهاى، يك كار كرد فرهنگى جدى نيز دارد.