گفت و گو با محمدتقى فهيم دبير جشنواره فيلم اصلاح الگوى مصرف

 

تبليغ عدالت در رسانه‏ ها به اصلاح الگوى مصرف مى ‏انجامد

 

اشاره: جشنواره فيلمنامه و فيلم كوتاه با موضوع اصلاح الگوى مصرف با حمايت موسسه فرهنگى هنرى شهيد آوينى ۲۵ آذر ماه  برگزار مى‏شود.فراخوان اين جشنواره در دو بخش حرفه‏اى و آماتور با محورهايى چون آموزش، انرژى، مواد غذايى، ارتباطات، رفتارها و عادت‏هاى اجتماعى، بهره‏ورى از عمر، تربيت، فرهنگ انتظار، محيط زيست، فرهنگ و هنر و...به تازگى اعلام شده است.به مناسبت برپايى جشنواره به سراغ محمد تقى فهيم دبير آن رفته‏ايم تا از چند و چون آن باخبر شويم.

 چه انگيزه‏اى سبب شد تا به فكر برگزارى جشنواره‏اى با موضوع اصلاح الگوى مصرف بيفتيد؟

- اعلام سال اصلاح الگوى مصرف از سوى مقام معظم رهبرى، وظيفه تمام نهادها و ارگانهاى دولتى و خصوص را در اين رابطه سنگين مى‏كند.

طبعا تحقق محتواى مورد نظر مقام معظم رهبرى بيش از همه بر عهده نهادهاى فرهنگى است؛ چرا كه مبارزه با هر كج روى يا نهادينه كردن هر امرى اجتماعى، اقتصادى و غيره در سطح ملى در درجه اول نيازمند بسيج فرهنگى است. در اين راستا موسسه فرهنگى هنرى شهيد آوينى به دليل ماموريت محوله آن در حوزه فرهنگ، قاعدتا مى‏بايستى در چارچوب اهداف محتوايى در نظر گرفته شده در سال اصلاح الگوى مصرف، قدمهايى بر مى‏داشت كه چون بخش اعظم فعاليت‏هاى اين موسسه در زمينه توليد و حمايت سينمايى قرار دارد، مصلحت را در اين ديد كه جشنواره‏اى با موضوع و محتواى مورد نظر برگزار كند.اما آنچه در اين فرآيند مهم است اينكه هم بودجه اصلى آن از مجارى پرداختى مردم نباشد و علاوه بر اين چگونگى كيفيت و تاثير گذارى جشنواره هم مهم است. متاسفانه جشنواره‏هاى دوره اصلاحات غالبا يعنى به غير از جشنواره‏هاى فجر- به جاى جريان‏سازى به نفع سينماى بومى و كشف استعدادها، يك جورى مصداق هنر براى هنر بودند. يعنى صرف برگزارى جشنواره كفايت مى‏كرد. براى همين شاهديم كه با تمام آن هزينه‏ها و جشنواره‏ها نه تنها ما سينماى خوبى نداريم، بلكه سال به سال دريغ از پارسال شده است.

اصلا چرا جاى دور برويم ، همين چند روز پيش جشنواره فيلم كودك در همدان برگزار شد و ديديم كه هيچ اتفاق برجسته‏اى در آن نيفتاد. از بزرگداشت‏هايش بگيريد تا فيلم برگزيده كه فيلمى متعلق به جشنواره فجر گذشته بود و دوباره اين جشنواره هم از آن تغذيه كرد و خودش چيزى در چنته نداشت.

 به نظر مى‏رسد از پاسخ به سوال دور افتاديد، بگوييد كه جشنواره اصلاح الگوى مصرف چه وضعيتى خواهد داشت؟

- ببينيد، قرار نيست كه اين جشنواره همه مسائل فرهنگى كشور و مشكلات سينما را حل كند. اين جشنواره با بودجه يك چهارم توليد يك فيلم معمولى برپا مى‏شود و متاثر از آموزه‏هاى دينى كه متوليان موسسه و برپا كنندگان جشنواره سرلوحه عمل خود قرار داده‏اند ما ان‏شاءالله با حداكثر صرفه‏جويى به اختتاميه خواهيم رفت. از آنجا كه بر اين باوريم كه هيچ وسيله‏اى مانند سينما در فرهنگ‏سازى و نهادينه كردن اتفاقى موثر نيست، لذا محتواى فراخوان ما پيرامون اين تاثيرگذارى است. علاوه بر تمام اين موارد جشنواره يك ميدان رقابت هم هست. لذا بر اين باوريم كه ان‏شاءالله با لبيك جوانان به فراخوان ما ،استعدادهاى جديد شناسايى و در حد وسع ما مورد حمايت قرار خواهند گرفت.

 فيلم‏هاى سينمايى و تلويزيونى چگونه مى‏توانند به اصلاح الگوى مصرف كمك كنند؟

- سينما را موثرترين هنر و تلويزيون را فراگيرترين رسانه ناميده‏اند .اگر قايل به اين باشيم (كه هستيم) كه سينما و تلويزيون هم از جنبه هنرى و هم با رويكرد رسانه‏اى بيشترين كاركرد در فرهنگ سازى را دارند، پس خروجى آنها كه با چه موضوع و محتوا و فضاهايى باشد، اصلى‏ترين ابزار تاثير در زمينه اصلاح الگوى مصرف هستند.

***

متاسفانه پس از جنگ و از دهه هفتاد كه جامعه ما تحت مديريتى با شعار تعديل اقتصادى و تشويق مردم به مصرف‏گرايى رو به رو شد، رسانه‏ها به ويژه تلويزيون و سينما هم نه تنها وظيفه مردم‏دارى خود را ادا نكردند، بلكه به پيروى از سياست‏مداران و برنامه‏ريزان دولتى، تبليغ و ترويج مصرف بيشتر را پيشه خود ساختند.

به طورى كه ديگر در حداقل برنامه‏ها هم اثرى از واقعيت‏هاى زندگى مردم وجود نداشت. همه آدم‏هاى آثار تصويرى، دور ميزهاى عريض و طويل، با  چند جور غذا مى‏نشستند و در ميان پذيرايى‏هاى وسيع و درون مبل‏هاى گرانقيمت مى‏لوليدند و به كمتر از ماشينهاى مدل بالا قانع نبودند. دختر و پسر جوانى را در قصه‏ها و فيلم‏ها نمى‏ديديم كه با امكانات معمولى زندگى مشتركشان را شروع كنند و بدتر از اينها، ديگر كمتر فيلمى با قصه‏هايى توأم با نقد مفاسد اجتماعى و رويكرد عدالتخواهانه ساخته مى‏شد. بنابراين مخاطبان شهرهاى مرزى و يا روستاهاى فقرزده و ديگر نقاطى كه با فقر دست و پنجه نرم مى‏كردند، با تاثير از نمايش‏هاى تلويزيونى و سينمايى، قربانيانى مى‏شدند كه سر از حاشيه‏هاى تهران در مى‏آوردند تا خود قربانى بگيرند.در حالى كه مى‏بايد عكس اين اتفاق مى‏افتد و اگر مديريت دولتى راه ناثوابى را براى رضايت سرمايه‏داران نوكيسه فاقد تعهد اتخاذ كرده بود، رسانه‏ها و خصوصا رسانه ملى مى‏بايست با نقد اين سياست‏ها، مردم را هر چه بيشتر با الگوهاى زندگى سالم آشنا مى‏ساخت. اسراف يك گناه كبيره است و همان قدر مذمت شده كه فقر شده است. تبليغ عدالت اصلى‏ترين راه و روش هر رسانه‏اى بايد باشد خلاصه اينكه سينما و تلويزيون و ديگر رسانه‏هاى مكتوب و الكترونيكى در راستاى درست مصرف كردن وظيفه‏اى بس سنگين بر دوش دارند.

 چه تدابيرى انديشيده‏ايد كه اثرات اين جشنواره استمرار يابد؟

- بى‏شك اثرات جشنواره در آثار رسيده به آن است. ما اميدواريم كه هنرمندان حرفه‏اى و جوان به بضاعت پايين ما در اهداى جوايز توجهى نكنند و به عنوان يك وظيفه ملى و تعهد هنرى، انگيزه‏ها و خلاقيت خود را صرف توليد فيلمنامه و فيلم‏هايى با رويكرد اصلاح الگوى مصرف كنند. ما هم ان‏شاءالله بنا داريم كه علاوه بر جوايز، در حد توانمان، حمايت‏هاى معنوى مختلفى را نسبت به آنها صورت دهيم كه مى‏توان به معرفى آنها به مراكز مختلف خريد و پخش اثر، مخصوصا تلويزيون اشاره كنم. لوح‏هاى تقديرى را مدنظر داريم كه اهدا كنيم و كتابى كه اسامى و كارنامه تمام هنرمندان بارتبه‏هاى بالا را در آن منتشر خواهيم كرد.

 باتوجه به توضيح بالا كه گفتيد بودجه‏هاى فرهنگى بايد افزايش يابد، آيا با توجه به بودجه پايينى كه به جشنواره شما اختصاص داده‏اند، بنا نداريد مانند ديگر جشنواره‏ها جذب اسپانسر كنيد؟

- ما چون جشنواره اصلاح الگوى مصرف هستيم، طبعا نمى‏توانيم از هر جايى حمايت جذب كنيم. بوده‏اند شركت‏ها و مراكزى كه با انتشار خبر جشنواره اعلام كمك كرده‏اند، اما آيا شركتى كه خود عامل مصرفگرايى در كشور است، به صرف داشتن پول بايد بتواند فضاى جشنواره را در راستاى اهداف تبليغى خود تسخير كند؟فلان بانك و صندوق مالى و كالاى تصويرى و غيره كه در طول سال دستگاههاى پخش 50-60 اينچى هديه مى‏دهند خيلى مايل هستند كه چنين جشنواره‏اى را به محل تبليغات خود تبديل كنند؛ ولى ما با توجه به باورهاى دينى و اهداف متوليان جشنواره، على‏رغم نياز خود، از پذيرش چنين كمك‏هايى سرباز زديم. با تمام اين مسائل اما حمايت نهادها و وزارتخانه‏هاى دولتى را خواهانيم. خوشبختانه وزارت نيرو يكى از جاهايى است كه قرار است از ما حمايت كند و اميدواريم ديگر وزارتخانه‏هايى كه با آفت مصرف زدگى در خروجى خود رو به رو هستند نيز دست ما را بگيرند.

 جشنواره‏هاى موضوعى، خود عامل اسراف و ريخت و پاش بوده‏اند ،آيا برگزارى يك جشنواره با موضوع اصلاح الگوى مصرف نقض غرض نيست؟

- در اين رابطه چند مساله و مورد مهم مطرح است. قبل از هر توضيحى اين را بگويم كه معتقدم اصلاح الگوى مصرف، يعنى قرار است هزينه‏ها درست مصرف شود. اما در مورد سوال شما در درجه نخست، همچنان كه در سوال شما هم ذكر شده، چنين جشنواره‏هايى «بوده‏اند»، يعنى طى دوره‏هاى اخير و مديريت دولت اصولگرا، تقريبا تمام جشنواره‏هاى موضوعى با ريخت و پاش بالا، تعطيل شدند و اگر قرار بود جشنواره‏اى برپا شود، بايد از بودجه‏هاى ديگرى - به ويژه در بخش خصوصى و با حمايت‏هاى دولتى - برپا مى‏شد. چرا كه به واقع در دوره اصلاحات آن قدر جشنواره‏هاى موضوعى با بودجه‏هاى هنگفت برگزار شد، كه نگاه منفى همه را در پى داشت. خود من در آن دوره به جشنواره‏اى رفتم كه نزديك به دو ميليارد هزينه براى آن صرف شده بود، اما شهرها و روستاهاى همان استانى كه اين جشنواره در آن برگزار مى‏شد، با مشكل آب و برق رو به رو بودند. به طورى كه متاسفانه فقط هفته‏اى يك تانكر آب داشتند و چند ساعت برق به آنها مى‏رسيد. بنابراين بنده در تمام آن سالها يكى از منتقدان جدى برگزارى چنين جشنواره‏هايى بودم، اما اين همه بدان معنا نيست كه ما نبايد كار فرهنگى بكنيم، طبعا برپايى هر جشنواره‏اى، يك كار كرد فرهنگى جدى نيز دارد.